عواقب استفاده از مصالح نامرغوب در ساختمان سازی

در بسیاری از کشورهای جهان اول و پیشرفته عمر ساختمان‌ها بین 80 تا 100 سال است اما در کشور ما متاسفانه عمر مفید ساختمان‌ها بین بیست تا سی سال می‌باشد. یکی از دلایل این اختلاف فاحش استفاده از مصالح نامرغوب و بی‌کیفیت است که سبب کاهش عمر سازه می‌شود. استفاده از مصالح نامرغوب در ساختمان‌ها می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیر و غیرقابل بازگشتی را ایجاد کنند که در ادامه به طور کامل به آن‌ها می‌پردازیم تا شناخت و آگاهی کافی نسبت به این موارد داشته باشید.

مصالح ساختمانی چیست؟

مصالح ساختمانی به تمامی موادی گفته می‌شود که برای ساختمان‌سازی به کار می‌روند. در گذشته مردم از آجرها، چوب و یا کاه برای ساخت و ساز استفاده می‌کردند. اما در عصر مدرن و با پیشرفت تکنولوژی، مهندسان و ساختمان سازان آموختند که مصالح مناسب را برای تولید سازه‌های با کیفیت بالاتر ترکیب کرده و مطابقت دهند.  امروزه تنوع این مصالح بسیار بالا رفته است. این مواد معمولاً شامل چوب، بتن، فولاد، انواع سیمان، سنگدانه‌ها، آجرها، رس و ... است. البته، انتخاب همیشه بر اساس بودجه مشتری و اثربخشی مواد در پروژه‌های ساختمانی متفاوت است.

جهت بالابردن عمر مفید ساختمان و همچنین افزایش استحکام و مقاومت کافی در برابر حوادث، انتخاب نوع مصالح و استفاده از مصالح ساختمانی باکیفیت بسیار حیاتی و مهم است.

اهمیت انتخاب مصالح ساختمانی باکیفیت

بی‌شک اهمیت این مسئله بر کسی پوشیده نیست، مصالح ساختمانی تأثیر بسیار زیادی روی کیفیت سازه دارد. درکشور ما ایران که در منطقه حادثه‌خیزی قرار دارد؛ سیل و زلزله، خانه ها را تهدید می‌کند. استفاده از مصالح ساختمانی باکیفیت در چنین شرایطی، بسیار پررنگ و حائز اهمیت است. متاسفانه با هر زلزله‌ای که در کشور ما اتفاق می‌افتد، بسیاری از ساختمان‌ها و بناها تخریب شده و فرو می‌ریزند. حال اگر از مصالح باکیفیت در ساخت سازه‌ها استفاده شود و استانداردهای ساخت و ساز به درستی رعایت شود مطمئنا کمتر شاهد این موارد خواهیم بود. تصور کنید تیمی متخصص و باتجربه برای ساخت بنا استخدام کرده‌اید که مهارت بالایی در ساخت و ساز داشته‌ باشند ولی از مصالح ساختمانی نامرغوب استفاده کنید، دیگر تخصص تیم سازنده‌ مهم نیست زیرا شما فاکتور اصلی در ساخت بنا یعنی مصالح مرغوب را رعایت نکرده‌اید و کاری از تیم ساخته نیست.

متأسفانه بسیاری از سازندگان سعی دارند با استفاده از مصالح ارزان‌تر و بی‌کیفیت، از هزینه‌ها کم کنند و سود بیشتری ببرند. در صورتی که این مسئله تاثیر مستقیم روی مقاومت و ایمنی ساختمان و در نتیجه جان افراد دارد.

دسته بندی ساختمان‌ها از نظر ایمنی

ساختمان‌ها بر اساس نوع و کیفیت مصالحی که برای ساختشان به کار رفته و رعایت اصول استاندارد، از نظر ایمنی به سه دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به آن‌ها پی‌پردازیم:

دسته اول ساختمان‌های پرخطر هستند. در این ساختمان‌ها نه تنها از مصالح ساختمانی نامرغوب و بی‌کیفیت استفاده شده بلکه استانداردهای لازم برای ساختمان‌سازی هم رعایت نشده ‌است. این ساختمان‌ها در برابر حوادثی مانند آتش‌سوزی و زلزله بسیار ناامن بوده و تهدیدی جدی برای جان و مال افراد محسوب می‌شوند.

دسته دوم ساختمان‌ها با خطر متوسط هستند. در این ساختمان‌ها نیز از مصالح باکیفیت استفاده نشده و استاندارهای ساختمان سازی نیز در آن‌ها به درستی و کامل رعایت نشده است. این ساختمان‌ها هم در برابر حوادث ایمن نیستند.

دسته سوم ساختمان‌های کم خطر هستند. در این ساختمان‌ها خوشبختانه از مصالح باکیفیت استفاده شده و استاندارهای لازم نیز رعایت شده است. این ساختمان‌ها در برابر حوادث طبیعی ایمن هستند و می‌توانند از ساکنانشان در برابر حوادث طبیعی به خوبی محافظت کنند.

دلایل استفاده از مصالح نامرغوب

یکی از دلایل‌ استفاده از مصالح ساختمانی نامرغوب، افزایش قیمت حامل‌های انرژی است که در نتیجه آن هزینه‌های تولید مصالح نیز افزایش می‌یابد و به دلیل این‌که تا یکی دوماه کارخانه‌ها اجازه گران کردن مصالح را ندارند، کیفیت مصالح ساختمانی کاهش پیدا می‌کند.

همچنین تبدیل شدن مسکن به یک کالای سرمایه‌ای، متاسفانه ساخت و ساز را از فاز تخصصی به فاز کالایی برای سودآوری تبدیل کرده است. به همین دلیل در هنگام ساخت به کیفیت مصالح به کار برده در ساختمان‌ها توجه زیادی نمی‌شود و کیفیت و در نتیجه دوام و مقاومت آن‌ها پایین می‌آید. در واقع ساختمان با رنگ و ظاهری مناسب اما کم کیفیت و با قیمت بالا به فروش می رسد.

مهم‌ترین عواقب استفاده از مصالح نامرغوب در ساخت و ساز

همانطور که در بالا به آن اشاره شد مصالح نامرغوب به طور قابل توجهی طول عمر مفید ساختمان را کاهش می‌دهند. در ایران به دلیل استفاده از این نوع مصالح، عمر مفید ساختمان‌ها معمولاً از سایر کشورهای صنعتی کمتر است. به دلیل پایین بودن کیفیت بسیاری از مصالح ساختمانی توصیه شده در کشور و عدم مطابقت آن‌ها با ویژگی‌های استاندارد، همه‌ساله خسارت‌های بسیاری به منابع عظیم مالی کشور وارد می‌شود. با توجه به اینکه ایران از جمله کشورهای زلزله خیز است و همچنین در معرض دیگر بلایای طبیعی مثل سیل نیز قرار دارد، از این رو می‌توان با عدم استفاده مصالح ساختمانی نامرغوب، مقاومت ساختمان‌ها را در برابر عوامل مخرب نیز افزایش داد و باعث صرفه جویی در هزینه‌ها شد.

بررسی‌های علمی انجام شده در مورد زلزله‌های رخ داده در ایران نشان می‌دهد که بیش از ۷۹‌درصد علل تخریب ساختمانها در این زلزله‌ها مربوط به استفاده از مصالح نامرغوب بوده است که متاسفانه باعث خسارات مالی و جانی زیادی شده است. همچنین استفاده از مصالح نامرغوب منجر به خرابی‌های مکرر، نم‌زدگی، ترک خوردگی و سایر مشکلات ساختمانی می‌شود که نیاز به تعمیرات مداوم و پرهزینه دارند.

روش های جلوگیری از ساخت و ساز با مصالح نامرغوب

جهت اینکه از مصالح بی‌کیفیت در ساخت سازه‌ها استفاده نشود و ایمنی ساختمان‌ها افزایش یابد چندین راه وجود دارد:

• ناظران: جهت تایید کیفیت مصالح مصرفی بهتر است از نظر ناظران استفاده شود.
• فروشندگان معتبر: برای خرید مصالح حتما به فذوشندگان معتبر و شناخته شده مراجعه شود.
• حذف دلال‌ها: تا جای ممکن در هنگام خرید واسطه‌ها و دلالان را حذف کنید.
• اعتبارسنجی فروشندگان: اعتبار سنجی فروشندگان مصالح توسط مراجعی که صلاحیت دارند.
• ارتقای آگاهی عمومی: افزایش آگاهی می‌تواند به کاهش استفاده از مصالح نامرغوب کمک کند.

جمع بندی

در این نوشته به اهمیت استفاده از مصالح مرغوب در ساختمان سازی و ضررهای جبران ناپذیری که استفاده از مصالح ساختمانی نامرغوب می‌تواند در بر داشته باشد پرداخته شد. کاهش شدید عمر مفید ساختمان‌ها، بروز حوادث جبران ناپذیر و ... از جمله این موارد هستند. متاسفانه در کشور ما یکی از دلایل اصلی تولید و استفاده از مصالح نامرغوب، تبدیل شدن خانه به عنوان یک کالای سرمایه‌ای و در نتیجه حذف شدن افراد متخصص و با تجربه و گرفتن جای آن‌ها توسط افرادی است که تنها به فکر سود و منافع خود هستند و نگاه بلندمدتی به قضیه ندارند. می‌توان گفت برای حل این مشکل فرهنگ سازی و ایجاد سیاست‌های نظارتی درست بهترین راه‌حل می‌باشد.